ئیسلام وەکو ژانەکا گەلەک بئێش هاتیە دیتن ژلایێ کەسێن بێ دینڤە. ئەڤ کەسە ڤى ئاینى وەکو دوژمن دبینن هەر ژبەر ڤى ئەگەرى هەردەم جەنگا دگەل دکەن. هندى ڤى ئاینى هەبوون هەى، ڤان کەسان پێکۆل کریە ل هندەك خالا بگەریێن دا ڤى ئاینى ل بەرچاڤێن خەلکى ڕەش بکەن، و ئێک ژ وان خالێن هەرە بەرچاڤ فرەژنی یە. پێغەمبەرێ ئیسلامێ سلاڤێن خودێ ل سەربن هەردەم ژلایێ وان ڤە وەکو کەسەکێ (حەزخواست)هاتیە ناڤ کرن ونیاسین ژ بەر ڤێ خالێ. ل دەستپێکێ دێ بێژین کێ گۆتیە ئیسلامێ فرەژنی ئینایە هەبوونێ؟ و ئەرێ ما فرەژنى ل سەردەمێ ئیسلامێ هاتیە دیتن؟ و ئەرێ ئەگەرێن فرەژنیێ دئیسلامێ دا د وەك هەڤبوون دگەل هەکەیێن بەرى هاتنا ئیسلامێ؟ بەرسڤ کەسێن کێمزان بتنێ وەدبێژن. هەکە نێرینەکێ ژبۆ مێژوویێ بکەین بۆ مە خۆیا دبیت کو فرەژنی هەر هاتیە دیتن، نموونە: (العبریون) و(العرب) ل سەردەمێ نەزانینێ گەلێ (السلافیون) ئەوێن نها ب ڤان وەلاتان دهێنە نیاسین (روسیا، لیتوانیا ولیپۆنیا، و ئستۆنیا و پۆلۆنیا، و تشیکوسلۆفاکیا، ویوغۆسلافیا).
هەروەسا ئەڤ بوویەرە ل دەڤ هندەک وەلاتێن (الجرمانیە، والسکسونیە) ئەوێن نها ب ڤان وەلاتان دهێنە نیاسین (المانیا، النمسا، سویسرا، بلجیکا، هولندا، دانمارک، سوید، نرویج، انجلترا…). راستیا دوویێ کو سیستەمێ فرەژنیێ بتنێ گرێدان ب گەلێن ئیسلامى ڤە نینە، و باشترین نموونە: گەلێ ئەفریقى و هندى و چینى و ژاپونى فرەژنى تێدا هاتیە دیتن، و راستیا سییێ ئاینێ مەسیحى چ گرێدان ب نەهێلانا فرەژنیێ ڤە نینە. ئانکو چ نڤیستۆک نەهاتینە دیتن د (ئنجیلێ)دا کو فرەژنى قەدەغەکربیت و تا چەرخێ هەڤدێ ژى فرەژنى دئاینێ مەسیحى دا هاتیە دیتن. هەروەسا پێغەمبەر داودى (100) ژن هەبوون و سلێمانى (700) ژن و ( 300) ژنێن کوێلە هەبوون. مێژوویێ بۆ مە دیارکر کو فرەژنى هەر هەبوویە و هەبوونا وێ یا بێ سنوور و دەستوور بوو. لێ ئیسلام هاتیە سنوور و دەستوور ژ بۆ ڤێ بوویەرێ داناینە. فرەژنى ب ئەگەرا ڤە گرێدایە. نها دێ ئەگەرێن ژنئینانا پێغەمبەرێ ئیسلامێ ژ بۆ (نەهـ) ژنان ئاشکراکەین.
ئەگەرێ ئێکێ: سەرئێخستنا ئیسلامێ ب ڕێیا ئینان (خەدیجایا) چل سالى دتەمنێ بیست وپێنج سالیێ دا، خەدیجا ئێک ژ ژنێن ناڤدار و خودان شیانێن قورەیشیان بوو، ئەو هێزە بوو ئەوا برێیا وێ پێغەمبەر ژ گەلێ قورەیشى هاتیە پاراستن، دوو: ترسا وى ژ بۆ زڤرینا ژنا خودان باوەر ژ بۆ بێ باوەریێ ئەگەر زڤری ناڤ خەلکێ خوەیێ بێ باوەر و (سودە) ئێکبوو ژ وان ژنا، سێ: بەلاڤەکرنا فەرمان و پەیاما ئیسلامێ و عائیشا ئیک بوو ژ وان ئەوێن ب ڤى کارى رابووین، چار: بلندکرنا ئاستێ ژنێ ل دەمێ بخوە (حەفسە) خاستى کو ژنەکا نە هند جوان و گەنج بوو. پێنج: نەهێلانا (سیستەمێ زارۆکگرتنى) ئانکو (التبنى) ب رێیا ئینانا (زەینەبێ) پشتى ژ زەیدى هاتیە بەردان، شەش: ئازادکرنا کوێلا (جویریە) ئەو ژنە بوو یا هاتیە ئازادکرن، حەفت: چاڤدێریکرنا زارۆکێن بێ سەمیانا و پاراستنا وان (دەیکا سەلەمە) ئەو ژنا بێ سەمیان بوو، هەشت: هاندانا ژنێ ژ بەر ڕەوشتنێن وێ یێن باش و خەلاتکرنا وێ، نەهـ: نەرمکرنا دلێن سەرکردێن بێ باوەر ب ڕێیا خزماتیێ. ئەڤەبوون ئەگەرێن ئینانا پیغەمبەرى ژ بۆ نەهـ ژنان. ئەڤە وەکو پێغەمبەر، بەلێ ئیسلامێ سنوور ژ بۆ فرەژنییێ داناینە و کرینە چار ژن. لێ ئەگەر شیانێن دادیێ نەبن سێ یان دوو، هەکە هەر شیان نەبن یا درست ئەوە بتنێ ئێکێ بینیت. کەنگى ل دەمێ ژنا ئیکێ یا نەخۆش بیت و بشێوەیەکێ درست ب ئەرکێن خوە ڕانەبیت یان ئەگەر ژنێن ڕەبن و بەردایى ڕیژا وان یا زێدەبوو یان ئەگەر رێژا ژنان ژ یا زەلامان زێدەتر لێهات. ل وى دەمى زەلامى مافێ فرەژنییێ هەیە ب مەرجەکى دادمەندى دناڤبەرا ژنان دا هەبیت.
- (گۆتار دەربڕینا بۆچوونا نڤیسکارانە، نەیا سایت و گووتارنامەیا رۆژئارتیکڵ)