زۆر جاران قوتابی یان دبینین دناڤ خەلکەکی و تایبەت ل رۆژین بیرەوەریا دا تایبەت کو ئەم نێزیکی سەرھدانا پیرۆزا سالا ١٩٩١ ل کوردستانێ ھاتیە ئەنجامدان ل باژێرێ رانیە دەروازی سەرھەلدانێ. ئەم دبینین یان مە گولێ دبیت خەلکەک چەمکێ سەرھەلدان و شۆرەشێ لێک جودا ناکەت، ژ بەر وێ چەندێ مە بفەر زانی وان ھەردوو چەمکانە شلۆڤە بکەین دا کو بۆ مە دیار بیت جیاوازی دناڤبەرا وان ھەردوو چەمکادا. شۆرەش گۆرانکارییەکا گشتگیرو ژنشکەکێڤەیە کو مللەت بەرپا دکەت ب ئامرازێت خۆ وەکی “ھێزێت چەکدار” یانژی برێکا کەسایەتیێت مێژوویی و بەرنیاس بۆ بجھئینانا ئاواتێت خۆ بۆ گۆرینا سیستەمێ دەسەڵاتێ کو نەشیایە پێتڤیێت وی پڕبکەتەڤە. ئامانج ژ شۆرەشێ ئازادکرنا خەلکی یە، شۆرەش گۆرینا رێسایێن بنیاتنانا دەسەڵاتێنە برەنگەکی کو بڕیار بریارا مللەتی بیت. شۆرەش وەکی دەستەواژەیەکا سیاسی دەرچوونە ژ رەوشەکا نە سەقامگیر بۆ رەوشەکا باشتر یان خرابتر ژ ڤێ رەوشا ھەیی. شۆرەشێ گەلەک پێناسە یێت ھەین، لێ زۆربەیا وان کورت دبنەڤە د دوو پێناسە و چەمکاندا (تێگەھاندا):
پێناسا کلاسیکی یا کەڤن کو دگەڵ دەستپێکرنا ئێکەم پڕیشکا شۆرەشا فەرەنسا دەرکەفت: شۆرەش رابینا مللەتییە دبن سەرکردایەتییا ھندەک دەستەبژێر و رۆشەنبیر و کەسایەتیێت مێژوویی بۆ گۆرینا سیستەمێ دەسەڵاتێ ب ھێزێ کو نەشیایە پێتڤیێت مللەتی پڕبکەتەڤە وە بۆ جێبجێکرنا بەرنامە و دەسکەفتیێت شۆرەشێ. وە چەمکێ (تێگەھێ) مللی بۆ شۆرەشێ: شۆرەش سەرھەڵدانە دژی دەسەڵاتا ستەمکار. دبیت شۆرەش شۆرەشەکا مللی بیت وەکی شۆرەشا فەرەنسا ساڵا (١٧٨٩) وە شۆرەشا ئوکرانیا (٢٠٠٤) کو یا بەرنیاسە ب شۆرەشا پرتەقالی وە دبیت ژی شۆرەش شۆرەشەکا سەربازی بیت کو دبێژنێ کۆدەتا وەکو وان کۆدەتایێن کو ئەمریکا لاتینی شییا زاڵبیت بسەردا د سالێن پێنجا و شێستیادا یێت سەدێ بیستێ. ھەروەھا شۆرەشێ مانایەکا دیژی یا ھەی کو دھێتە بکارئینان بۆ نیشاندانا ئاستێ پێشکەفتنا زانیاری و تەکنەلۆجیایێ وەکو شۆرەشا زانیاری و تەکنەلۆجیایێ ل وەلاتی میسری. لێ بەلێ سەرھەڵدان بزاڤەکا خۆرسکا مللی یا نە رێکخستییە وەکو دەربرینەکێ ژلایێ مللەتیڤە بۆ رەتکرنا بریارەکێ یان کارەکی کو دەسەڵاتێ ئەنجام دابیت، یان دی شێین بێژین کو سەرھەلدان بەرگیریەکا میللی بەردەوامە، و رووبەروویەکا شارستانی و گشتکیرە، بە ھەمی وەسیلەیەکا شارستانی یان کو توند (العنیفە) یان ھەردوو پێکڤە، تێنە کۆمکرن دناڤ بلندیا و نەڤیایی دا؛ ل کۆمەلەکا مرۆڤا یان ھندک تاکە کەسان؛ ژ بەر زولمێ یان گەندەلیێ یان دەمارگیریێ یان ھەر دیاردەیەکا دی بیت دژی وی خەلکی یان وان کەسان دھێتە فەرزکرن ل سەر وان ژلایی ھێزەکا ناڤخۆیی یا زالم، ھەولدەت تنێ بۆ بەرژەوندیێن خۆ و ھێلانا خۆ ل دەسھەلاتێ ڤە. یان ژلایێ ھێزەکا داگیرکەرا دەرڤە بھێزەکا مەزنتر، ھەول ددەت خۆ فەرزکەت ل سەر ئایندەیێ وان کۆمەلە خەلکی یان وان کەسان، ھەولددەت ئیرادەتا وان بستینیت و خاکا وان داگیرکەت و ھەمی سەرومالێن وان رامالیت و ھەمی پیرۆزیێن وان تێکبدەت و ببەت یان بنبربکەت یان بگۆھریت بە خەلکەکێ تر. بەلێ ئەو کۆمەلە خەلکە و ئەو کەسە دێ سەرکەڤن ژ دەستێ وان و دێ خۆ رزگارکەن بھێزا ئیرادەتا خۆ و ب رێیا قوربانیدانێ و خۆراگریا وان بهێنفرەهیا وان وەکو سەرھەدانا باشوورێ کوردستانێ ل سالا ١٩٩١ دژی سیستەمی حکومەتا حیزبا بەعس و ئەو کارێن نامرۆڤەنانە دژی میللەتێ کورد.
- (گووتار دەربڕینا بۆچوونا نڤیسکارانە، نەیا سایت و گووتارنامەیا رۆژئارتیکڵ)