ل ڤێرە من دڤێت ب تنێ بەحسا نیەت خرابیا حکوومەتا بەغدا بکەم بەرى ریفراندۆمێ ب بەلگە. ناکۆکیێن دەسەڵاتدارێن کوردستانێ پشتى ریفراندۆمێ بابەتەکێ دیکەیە کە هەردەم دمێژووى دا دووبارە دبیت. ئەگەر بەرێخودانێ بکەین هەر دەستپێکا هاتنا داعش بۆ دەڤەرێن ڤەقەتیایى دەمێ لەشکرێ عێراق رەڤى و پیشمەرگەى ئەڤ دەڤەرە پاراستن. حکوومەتا بەغدا تایبەت نوورى مالکى راگەهاند دڤێت پێشمەرگە ڤان دەڤەران جه بهێلیت. دویڤ دا حەشدا شەعبى هات دامەزراندن کە مەبەستا سەرەکى کۆنترۆلکرنا ڤان دەڤەرا بیە. ژ بەر هندێ هەر دەستپێکێ بینە سەرئێشە و چەند جاران هێرش کرە سەر پێشمەرگەى و شەر رویدا. تایبەت دۆزخۆرماتوو، کەواتە ڤێرە دیار دبیت ڤان دڤیا ڤان دەڤەران بزڤرینن بن کۆنترۆلا خوە. بەلێ دەرفەتەکێ دگەریان کە هێرش بکەن. بۆچى لەشکرێ عێراق بەرى ریفراندۆم نەشیا هێرش بکەن دەڤەرێن کوردستانی؟ 1- وى دەمى داعش خودان ئەرد بوو و هەڤسنوور بى ناڤبەرا پێشمەرگە و حەشدا شەعبى، لەشکرێ عێراقێ نەشیا هێرشێن مەزن بکەن. ئانکو نەشیا شەرى رابگەهینن لایەکێ دى هێشتا مەترسیا داعش سەر بەغدا هەیە ئەو مژیلى ڤى شەرى بوون. 2- لەشکرێ حکوومەتا بەغدا نەرێکخستى بوو و تووشى شکەستن ببوو. ژ بەر هندێ مژویلى دروستکرنا حەشدا شەعبى بوون کە پر چەک بکەن و حازر بکەن بۆ ڤان دەڤەران. 3- پاڵپشتیا نیڤدەوڵەتى پشتا پێشمەرگەى بوو کە نوێنەراتیا جیهان شەر دکر. پشتى دروستکرنا حەشدى شەعبى کە هادى عامرى ئەمیندارى گشتى بەدر سەرکردە بى رۆژ ب رۆژ ئاخفتن سەر کەرکووک دکر. دڤیا خوە نزیکى کەرکووک بکەن و دگۆت دڤێت حەشدا شەعبى بهێت ناڤا کەرکووکێ و بۆ پتر ئیمناهى و ئاسائیشا وێ. ئەڤە ل دەمەکێ بوو کە ئەنبار و سەلاحەدین و مووسل و چەند دەڤەرێن دى ل بن دەستێ داعش دابوون.
باشە بو ئەڤ هێزە دەستپێکێ ئەڤان جهان رزگار ناکەت؟ لایەکێ دى هێزێن کوردستانى کەرکووک پاراستیە و ئیمناهیەکا باش دروست کریە و هیچ مەترسى سەر کەرکووک نیە. بەلێ وەکى دیار وان مەرەم و بەرژوەندیێن خۆ یێن هەیی کە ئەویش کۆنترۆلکرنا کەرکووکە. هێشتا چەند رۆژێن دەربازببوون رزگار کرنا ناحیا جەلەولا (گولالە)، میلیشایێن شیعەیان ل دەڤەرێن جەلەولا و دۆزخۆرماتوو ببوون جهێ رەخنێ و گازندێ دەف خەلکى. چونکى رەفتارێن وانێن توند هەر وى دەمى دیار و نەدباش بوون و ئیزعاجیا خەلکى دکر. هەر وى وەختى مەلایەکێ ئائینى ژ وى باژێرى سەر دەستێ وان هات کوشتن و دەهان کەس دهاتن بێ سەروشوین کرن و خەلک دگرت درەڤاندن، دوکان دسۆتن و خەلک دئێشاند تایبەت کورد چاڤەرێیا کارێن مەزنتر ژ میلیشیان دهات کرن. پشتى کە ئەڤ بارودۆخە بەردەوام بووى ل دۆزخۆرماتوو وەکى رێککەفتنەک ناڤبەرا حەشدى شەعبى و نوێنەرێن کوردا گەهشتن ئەنجامەکێ. لێ چند رۆژ دەرباز نەبوون ئەڤ رێکەفتن هات پشتگوه هاڤێتن. هەمان رۆژا رزگارکرنا شنگالێ 12/11/2015 بۆ جارا ئێکێ شەر ئاشکرایى ناڤبەرا پێشمەرگەى کوردستانێ و حەشدى شەعبى ل دۆزخۆرماتوو هات ریدان کە مەترسا مەزن ئەڤەیە پشتى شەرێ داعش. سۆتنا دەهان دوکانێن هاوڵاتیان و تالانکرنا مالێن کوردا، حەشدا شەعبى نیڤا دۆزخۆرماتوو هێدى هێدى باڵەدەست دبوو. ئەڤە ددەمەکێ دابوو کە هێشتا ئەڤ باژێرە ژ مەترسیا داعش خلاس نەببوو و هێزێن پێشمەرگەى دەڤەرێن کەرکووک ژ داعشان پاراستیە. ئەڤ بارودۆخێ ئاڵوز چار رۆژان بەردەوام بى.
دویڤ دا گەهشتن رێکەفتنەکێ کە ئەویش ئەڤە بوو: 1- راوەستاندنا شەرى ناڤبەرا هەردوو لایان و هێمنکرنا باژێرى 2- قەرەبووکرنا زیانڤێکەفتیان 3- ئازادکرنا دەستەسەرکریا ژبال هەردوو لایان 4- بەشداریپێکرنا حەشدا شەعبى ل ئاسائیشا ناڤ باژێر. دویڤ دا زانائین ئائینى ژ ڤى باژێرى مەترسیا حەشدا شەعبى راگەهاند و بەیانامەک بەڵاڤکر و داخاز ژ حکوومەتا هەرێم کر ڤى بابەتى ب خەم وەربگریت و بهێنە دەنگ. یا راستى هەر وى وەختى چاڤەرێ شەرێ دهات کرن کە دهات پێشبینى کرن شەرێ پێشمەرگە و حەشدا شەعبى یە و کە ئەڤ شەرە بەردوام بیت رەنگەکێ بەرفرەهتر بیت کە خوینەکا زوور بهێت رێتن. هەرچەندە رێکەفتن دهاتن کرن، لێ ناکۆکیێن ناڤبەرا هەردوولا بەردەوام بوون و وان رێککەفتنا پێگرى ناکەن. رۆژا (26/4/2016) دیسان بۆ جارا دووێ ناکۆکى ب شەر دەست پێکرەڤە و ئاگربەست هات شکاندن کە دەستپێکى ئەفسەرەکى پپَشمەرگەى هات شەهیدکرن پێشمەرگەى وەڵاما وان داڤە . تەقە دوو رۆژان بەردەوام بوو، ئەنجامێ هەردوو شەران هات راگەهاندن کە 16 پێشمەرگە و هاوڵاتى گیانێ خوە دەست دا و 50 بریندار بوو و بەرامبەر 70 چەکدارێن حەشدا شەعبى گیانێ خوە دەست دا 150 بریندار بوون. وەک هەر جار رێکەفتنەکا سەر کاغەز و شکلى هات گرێدان ژ بۆى راگرتنا شەرى کە ناڤەرۆکا وێ ئەڤەیە: (پێشمەرگە و حەشدا شەعبى باژێرى دەرکەڤن و پۆلیس و ئاسائیش هەڤبەشى ئیمناهیا باژێرى پارێزن). چاڤێ حەشدا شەعبى سەر ناکۆکیێن ناڤخۆی هێزێن پێشمەرگەى بوو و لایەکێ دى چاڤێ وان سەر بۆشایەکا ئێمناهیە ب هەجەتا هندێ خوە بگەهینت دەڤەرێن کوردستانى. پشتى 21/11/2016 چەکدارێن داعش کە نزیکى 200 چەکداران بوون ب چەک و خوەکوژ خوە گەهاندیە ناڤا پارێزگەها کەرکووک کە چند سەرچاڤێن نەفەرمى دهات گۆتن دەستێ ئیقلمى دگەل هەبووە مەترسیەکا مەزن سەر ڤى باژێرى دروست کربوو کە پترى 50 هێزێن ئێمناهى شەهیدکرن. لێ هاوڵاتیێن سڤیل خۆبەخش هاریکاریا هێزێن ئێمناهى شیا ڤان تیرۆرستان هەمیان ناڤ ببەن. پشتى ڤێ رووداوێ ژمارەکا چەکدارێن حەشدا شەعبى ب هەجەتا پاراستنا جهێن پیرۆزێن مەزهەبى خوە گەهاندە ناڤا باژێرى کەرکووک. دیڤ دا هێزەکا دیکە یا شیعە بن ناڤێ (فەرقا تەشکیلاتى ئیمام عەلى) پترى 200 چەکداران بوو گەهشتن دۆزخۆرماتوو وەکى رۆلێ چاڤدێرێ کە راستەوخو باژێرێ نەجەف فەرمان وەردگرن.
پشتى رزگارکرنا شنگالێ ژلایێ پێشمەرگەى، چەند بەرپرسێن ناڤا حەشدى شەعبى راگەهاند کە دڤێت ئالایێ عێراق بهێت بلند کرن جهێ ئالاى کوردستان. چونکى شنگال ناسنامەیا عێراقیە. ئەمیندارى گشتى ئەهلى حەق راگەهاند شنگال دەستێ داعش هاتە رزگار کرن. لێ نهادا تووشى داگیرکرنەکا ئاڵوزتر بیە. ئەڤەژى باشترین بەلگەیە کە ئەو قەبیل ناکەن پێشمەرگە ل ڤان دەڤەران بیتن. پشتى ئۆپەراسیۆنا رزگارکرنا مووسل حەشدا شەعبى هێدى هێدى دهات ناڤا سنورێ مووسل، سنوورێ سووریا و عێراق کۆنترۆلکر و بەشدارى کر ئۆپەراسیۆنا تەلەعفەر. ب ڤێ بەرەکێ دیکە بیە هەڤسنوور دگەل پێشمەرگەى کە دگەهشتنە سنوورێ شنگالێ. بەرفرەهبوونا وان دەرگەهەکێ دى یێ مەترسى پتر ڤەبوو کە هێرش بکەن سەر پێشمەرگەى. وەزارەتا پێشمەرگەى 26/1/2017 راگەهاند کە حەشدا شەعبى رۆژهەڵاتێ شنگالێ چەند جارە ب راجیمە بۆمبەبارانا هێزێن پێشمەرگەى کریە و ئەگەر ئەڤە دووبارە ببیتەڤە دێ وەڵاما ژ لایێ پێشمەرگەى هەبیت. دویڤ دا بەرپرسێن حەشدا شەعبى دگەل بەرپرسێن پێشمەرگەى سەرەدانا ڤى جهى کر و بەڵێن دا کە دووبارە نابیتەڤە. ئەڤ هێرشە دەمەکێ دابوو کە هێشتا کێمترى دوو هەیڤان دەربازببوون هاتنا حەشدا شەعبى بۆ ڤێ سنوورى و هێشتا شەرێ داعش دگەل حەشدا شەعبى بەردەوامە. کەواتە ئاشکرایە وان دڤیا ڤان دەڤەران کۆنترۆلبکەن. بەرپرسێن پێشمەرگەى میحوەرێ شنگال راگەهاند کە حەشدا شەعبى بەروڤاژى رێککەفتنا ناڤبەرا هەولێر و بەغدا و تاک لایەنى هێرش کریە سەر ناحیا قەیرەوان سنوورێ شنگال. پشتى کۆنترۆلکرنا گرعوزێر و قەیرەوان حەشدا شەعبى 13 گوند و کۆمەلگەهێن ئێزدى یێن سەر شنگالڤە کۆنترۆلکرن ژ وان گوندێ کۆچۆ. حەشدا شەعبى ببوو رێگر ل رزگارکرنا چەند دەڤەرێن سەر ئیدارا کەرکووکێ بن دەستێ داعش ودگوت ئەم دێ ڤان دەڤەران رزگار کەین، ئەم دێ حوکمداریا ڤان دەڤەران کەین. هەر ئەڤە بوو ئەڤ دەڤەرە لەز نەهاتن پاقژکرن ژ داعشێ. لایەکێ حوکمداریا داعش ڤان دەڤەران دریژ ڤەکێشا، لایەکێ دیکە مەترسى پتر سەر سەنگەرێن پێشمەرگە و هاوڵاتیان و دەڤەرێن رزگارکرى پتر دبوو کە ئەویش داعش بزڤرن و هێرشان بکەن. ئەڤە یەکە هات رویدان و زەرەرا مرۆڤى و مادى یا بەردەوام بوو تایبەت گوندێ (بەشیر) سەر کەرکووکێ. ژ بەر ناکۆکیێن ناڤبەرا پێشمەرگە و حکوومەتا بەغدا تایبەت حەشدا شەعبى باژێرێ (حەویجە) کە بن کۆنترۆلا داعشە. رزگارکرنا وێ هات پاشخستن و ئۆپەراسیۆنا مووسل پێش دەست پێکر. ژبەر کو حەشدا شەعبى دڤیا بهێتە ناڤا کەرکووک بەشداربیت کە مەرەما وان مانەڤەیە کەرکووکێ و بنگەهێن خۆ کەرکووک دامەزرینن. ئەڤە هەمى باشترین بەلگەنە کە حکوومەتا بەغدا بەرنامەیی دانابوو هێرش بکەنە سەر دەڤەرێن کوردستانى و ڤان دەڤەران بزڤرینن بن کۆنترۆلا خوە. کەواتە ئەو کەسێن ڤێ شکەستنێ دئێخن سەر ملێن ریفراندۆمێ و دبێژن ریفراندۆم ئەگەرە کو حکوومەتا بەغدا لەشکرى بکارئینای، بێ ویژدانییە.
- گۆتار دەربڕینا بۆچوونا نڤیسکارانە، نەیا سایت و گۆتارنامەیا رۆژئارتیکڵ