سنگافۆرا یا داگیركری بوو ژلایێ بەریتانیاڤە و یا ھەژار بوو، )لی كوان یۆ( بۆ سەرۆك وەزیرێ وێ ل ساڵا (1959) و سنگافۆرا كرە د ئێكەتیا مالیزیدا و پشتی دوو ساڵان سنگافۆرا بۆ دەولەتەكا سەربەخۆ. لێ دەولەتەكا ھەژار و بێ گاز و بێ غاز و بێ زێر و بێ كشتوكال و پێشەسازی و بێ زمانەكێ ھەڤپشك و بێ مێژوویەكا ھەڤپشك. (لی كوا یۆ) دوو رێك ل بەر وی ھەبوون، ئێك دزیا بكەت خۆ و كوڕ و نەڤیێن خۆ زەنگین بكەت و خەلكێ سنگافۆرا د ھەژاریێدا بھێلیت، یان سنگافۆرا ئاڤا بكەت. (لی كوان یوۆ) بەرامبەر بارودۆخێن سەخت و دژوار راوەستا و رێكا ئاڤاكرنا سنگافۆرا گرتە بەرخۆ. حكومەتەك دامەزراند ژ باشترین شارەزایێن سەربخۆ، سیستەمێ ئاڤاكرنا وەڵاتی دانا بەر چاڤێن خۆ و پالپشتیا سیستەمێ فێركرنێ كر و پویتە ب سیاسەتا پشكپشكینەیا حزبایەتی و ئاغایان نەكر. ھۆسا ددەمەكێ پیڤانەدا سازیێن پیشەسازی و خزمەتگۆزاری ئاڤا بكەت و وەڵاتی پێشبپخیت و روونی (شفافیة) كرە د ھەموو سیستەمێن وەڵاتیدا. ئەڤەژی بوو ئەگەرێ پەیدابوونا مللەتەكێ رەوشەنبیر و زمانێ ئینگلیزی كرە زمانێ فەرمیێ وەڵاتی. ئەو وەڵات بوو زەنگنرین دەولەت ژ لایێ ئابووریڤە و بێكاری گەلەك نزمبوو و بەرھەمێ خوماڵی بلندبوو بۆ (360) ملیار دۆلاران و داھاتێ تاكی ژی بلند بوو.
لێ پشتی ساڵا (1991) دھۆك و ھەولێر و سلێمانی ل عیراقێ بووینە ھەرێمەكا سەربەخۆ، بناڤێ ھەرێما كوردستانا عیراقێ و، حكمێ وێ سەربەخۆ بوو ژ حكمێ عیراقێ. ل وی دەمی ھەرێما كوردستانێ گەلەك یا دەولەمەند بوو ب گازێ و غازێ و كشتوكالی و كارەب و دەربازگەھێن سنووری دگەل توركیا و ئیرانێ. ھەروەسا زمانەكێ ھەڤپشك و مێژوویەكا ھەڤپشك و نەتەوەیەكا ھەڤپشك ھەبوون. لێ حوكمێ ھەرێمێ كەتە ددەستێن دوو حزباندا (پارتی و ئێكەتی) كو (%50) بۆ ھەر حزبەكێ. ئەڤان ھەردوو حزبان تنێ رێكا تاڵانكرنا كوردستانێ گرت كو داھاتێن دارایی و گازێ و غازێ و داھاتێن دەربازگەھێن سنووری د ناڤبەرا خۆدا دابەشكرن كو بۆ ئەگەرێ دەولەمەندبوونا ھەردوو حزیان دگەل خێزانێن وان. بەرامبەری ڤێ چەندێ خەلكێ ھەرێمێ ھەژار كر برێكا نەھێلانا گازێ و غازێ و كارەبێ و گرانكرنا بھایێ پانزینێ و زێدەكرنا باجەیان و ژناڤبرنا سیستەمێ فێركرنێ و ساخلەمیێ. چونكو وان ھەردوو حزبان سیستەمێ حكومرانیا خۆ ل سەر بنەمایێ پشكپشكینەیا حزبایەتیێ و ھۆزەكی و نەروونی ئاڤاكر. ئەڤەژی بوو ئەگەرێ ھەژاریێ ل ھەرێمێ و لاوازبوونا خزمەتگۆزاریان و بەلاڤبوونا نەزانین و پاشكەفتنێ و فێركرنێ و گەندەڵیێ كو گەندەڵی كەفتە د پلەیێن باڵادا و ھەرێم ڤەگەریا بۆ ساڵێن بەری دامەزراندنا دەولەتا عیراقێ.
ئەگەر بەراوردی بھێتەكرن دناڤبەرا (لی كوان یۆ) دگەل ھەردوو حزبان دێ بینین (لی كوان یۆ) كەسەكێ ب تنێ بوو د (30) ساڵانێن حكومرانیێ وەڵات پێشڤەبر و ژ سنگافۆرا ھەژار ڤەگوھاست بۆ سنگافۆرا دەولەمەند و پاشی دەست ژ حكومرانیێ بەردا. ب راستی حاكمەكێ دیمۆكراتیێ نموونەیی نەبوو، لێ حاكمەكێ سەركەفتی و باش بوو و دەمێ مری مێژوویێ ب باشی ناڤێ وی د لاپەرێن خۆدا پاراست. لێ حاكمێن ھەرێما كوردستانێ ئەڤە (29) ساڵە حكومرانیێ دكەن و ھەرێما كوردستانا عیراقێ بەرەڤ پاشڤەبر. ژ وەڵاتەكێ دەولەمەند بۆ وەڵاتەكێ ھەژار و قەردار ب ملیاراتێن دۆلاران بۆ كۆمپانیێن نەفتێ و غازێ و ملیاراتان بۆ مووچەیێن مامۆستا و فەرمانبەر و بەڵیندەران و گەندەڵی و نەروونی كرە سیستەمێ حوكمرانیێ و ھێشتا ھەردوو حزب حوكمدارن ب ھێزێ و ھزرا بەردەوامبوونێ ھەیە بۆ ھەتا ھەتایێ، حوكمێ ھەردوو حزبان نە دیموكراتی و نموونەیینە و مێژوودێ ب نە باشی ناڤێ وان د لاپەرێن خۆدا پارێزیت و نەوەیێن نوی دێ لەعنەتان ل وان بارینن. پسیارا من ئەرێ كەنگی ھەرێما كوردستانا عیراقێ دێ (لی كوان یۆ)یەك ھەبیت؟