گاریگەرى و مەترسیا ژ کارکەفتنا گەنجان ل سەر جڤاکى و وەلاتى

ژوان بابەتێت بەردەوام جهێ باسکرنێ و دانوستاندنێ ل دەڤ زۆربەى چین و تویژێن جڤاکى و کێشان و ڤەکێشانەک مەزن ل سەر دهێتەکرن وبەردەوام جهێ دانوستاندنێ بێ ب گەهشتن ب هندەک خال و ئەنجامێن هاوبەش و رازیکەر، ئەوژى گرنکى و رۆلێ گەنجى دئاڤاکرن و دپێشڤەبرنا وەلاتى و جڤاکى دا. گەنج هاتیە نیاسین دینەمۆیێ پێشکەفتنێ و ستوونا گهورینێ و پێشکەفتنێ بۆ هەر وەلاتەکى یان جڤاکەکى. زۆر جارا وەلات ل سەر دەستێ گەنجان هاتینە ئاڤاکرن و خرابکرن، کارکرن ب هەمى هێزوشیانێت خۆ ژ بۆ ئافراندنا  هندەک هێزو شیانێت نوى و سەردەمیانە د بیردانکێ خوە دا یان دوەرگرتنێدا و کارکرن ب هندەک رێک و لڤینێت سەردەمیانە و گەنج ب دارێژرى گهورینێ دهێتە نیاسین. چونکە ب وێرەکى و ب هێزو شیانێت هۆشمەندى (ذهني) یێت بەرفرەه و تازە و هەردەم هزر دگهورینى نویکرنێ دا دکەت و کار بۆ دکەن. ژبەرڤێ یەکێ  ب نێرینا بەشەک ژ رەوشەنبیرو کەسانێت بسپۆر دڤى بوارى دا  گەنج چەکەکە و داهاتەکە و دهەمان دەمدا گرەنتییەکە (ضمان) کە ژ بۆ پاشەرۆژەکا گەش و رۆن ب گەهشتن ب هەمى ئارمانج و هیڤى و ئۆمیدێت خەون پێڤە دئێنە دیتن ل هەر وەلاتەکى و ل هەر جڤاکى. دیسان دئاینێ پیرۆزێ ئیسلامێدا ژى گەنج بوویە جهێ گرنگیپێدانێ و  هاتیە نیاسین ب ستوونا ئومەتێ. پێغەمبەرێ مە ژى سلاڤێت خودێ ل سەر بن دگووتنەکا خۆدا دبیژیت (لا تزولُ قَدَمَا عبدٍ يومَ القيامةِ حتَّى يُسألَ عن أربعٍ عَن عُمُرِه فيما أفناهُ وعن جسدِهِ فيما أبلاهُ وعن عِلمِهِ ماذا عَمِلَ فيهِ وعن مالِهِ مِنْ أَيْنَ اكْتَسَبَهُ وفيما أنفقَهُ). کەواتە قوناغا گەنجینیێ باشترین و ب هێزترین و ب چاڵاکترین قوناغا ژیێ مرۆڤى دهێتە هژمارتن.

ژکارخستن  یان پشتگوه ئێخستن و گرنگى نەدان ب هێزو شیانێت گەنجان، کەواتە گرەنتى نەکرنا پاشەرۆژەک و ئائیندەکێ گەش بۆ گەل و وەلاتى و ژ ئەنجامێ نەخواندنەکا تەندروست دبیتە ئەگەرێ دروستکرنا ئاستەنگان و سەختى وێ ژیانێ ژبۆ وەلاتى یان جڤاکى. ئەڤ چەندە زەنگەکا مەترسیدارە و ئاماژەکە بۆ هندێ وەلات پاشکەفتنێ بخۆڤە بینیت  ئێدى ژیان ب زەحمەت بکەڤێت وەلات بەرەڤ ئاراستەیەکێ نەدیارڤە بچیت. بێکارى مەترسیدارترین و بەرچاڤترین ئەگەرە ژ بۆ ژ کارکەفتنا گەنجى. ئێکەم قوربانیا ڤێ ڤالاتیێ وەلات و جڤاکە، کو ب گرانى باجا ڤێ ڤالاتیێ ددەت. ژبەر بەرفرەهیا بابەتێ ب تنى دێ ل سەر هندەک خالان راوەستین یێن دبنە ئەگەرێن ژ کارکەفتنا گەنجان و شێوە و چاوانیا کاریگەریێ ل سەر وەلاتى و جڤاکى:

١- ژلایەنێ سیاسى ڤە: وەلات تووشى قەیرانا گەنجان دبیت دەمێ گەنج  ب ئەگەرێن جوداو جودا ژوان خرابیا کاودانان و نەبوونا دەلیڤا کارى تووشى ماندیبوونەکا هزرى دبیت و ژلایێ بیرکرنێ ژى ڤە ژکار دگەڤیت، بێ هزرکرنەکا ساخلەم و گەنجا بەرەڤ بێ هیڤى بوونێ و بریارێن شاش دچیت. وەکى مە پیشتر ئاماژە پێ کرێ ل جهێ نەهزرکرنەک و خاندنەکا دروست و تەندروست خەیال و خەون کارێ خۆ دکەن دبریارێن شاش یێت گەنجان دا. ل وى دەمى دیاردا کۆچکرنا گەنجا دبیت مژار و باسێت گرنگ بۆ وەلاتێ و جڤاکى ژ بۆ ڤەدیتنا رێکەچارەیەکا ب بلەز و گونجای ژ بۆ بەرسنگرتنا  ڤێ دیاردێ. چونکە سەرهلدانا دیاردا کۆچکرنێ و زیدەبوونا ڤێ دیاردێ وەلاتێ نەچاردکەت پالدەت هزر و کار ژبۆ  رێکێت توند و دژوار بگریتە هەر تشتەکى گرێداى دیاردا کۆچکرنێ و زێدەبارى مەزاختنێت زۆر و خەرجیێت زیدە ژ بۆ ڤەگەراندنا وى گەنجى بۆ وێ بارێ یێ سروشتى ژلایێ هزرو و شیان و هێزا لەشى داکو ببیتە داهاتەک بۆ وەلاتى چ ئەو وەلاتێ ژێ دەردکەڤیت ب شێوازو رێکێت جودا کار ل سەر پاشگەزبوونا وى ل سەر بریارا بجه هێلانا وەلاتى بهێتە کرن یان ئەو وەلاتێ لێ ئاکنجى دبیت. دیسان کار ل سەر بهێتەکرن ژ بۆ ڤەگەراندنا وى ژ بۆ بارێ وى یێ سروشتى و وەلات چاڤدێریێ بۆ بکەت و ئەو ژى ببیتە دارەکا بەرهەمهێنەر بۆ وەلاتی و ل ژێر سیبەرا وى وەلات پێ گەشە ببیت و ئاڤاببیت و پێشکەڤیت.

٢- ژلایەنێ جڤاکى ڤە: ژ کارکەفتنا گەنجى دبیتە ئەگەرى سەرهلدانا ئاریشیێن جڤاکى ل سەر ئاستێ تاکەکەسى و ژلایێ کێمکرنا یان کێمبوونا پەیوەندیێت کۆمەلایەتێ نەبوونا دەرفەت و دەلیڤێت کارى ب شیوەیەکێ خراب و ب گران ل سەر جڤاکى دراوەستیت ب تایبەت ژى تەخا گەنجان کو ب دینەمۆیێ ژیانێ بۆ وەلاتی و جڤاکى هاتیە نیاسین. ژبەرکو ژلایێ ساخلەمیا لەشى ڤە ئانکو بەدەنى (جسدى) پشتى کێمبوونا لڤینێت وى و هاتن و چونا وى و ژ کارکەفتنا وى ژ لایێ هزرى، نەبونا دەرفەتێ یان دەلیڤا کارى دبیتە ئەگەرێ هندێ تووشى بێهنتەنگیێ بیت (قلق)ێ ببیت و بەردەوام بەرەف زێدەبوونێ بچیت. دگەل هندێ رەنگە جۆرە خەمگینیەکی (التوتر)ە کێ بخۆڤە بگریت. هەر ب هەمان ئەگەر ئانکو کارتێکرنەکا نیگەتیف ل سەر تەندروستیا گەنجى دکەت ب شێوەیەکێ گشتى ژلایێ هزرو بیرو و شیانێت کەسۆکى و هێزا لەشى ل گۆرەى  هندەک ڤەکۆلینا ل هندەک وەلاتان رێژا کەسین ژ کارکەفتى ئانکو بێ کار و یێت وەغەردکەن دماوێ سالەکێ هندێ نیڤا رێژا وان یێت دکاردکەن ڤێ چەندێ ب مەترسیدار دزانن. ئەڤە راستەو و نەراستەوخۆ کارتێکرنێ ل سەر وەلاتێ و جڤاکى دکەت. بۆ نموونە وەلات دقوناغا ئاڤاکرنێ دا و دەربازکرنا قوناغێت سەخت و دژوار دابیت دقەیرانیدا بیت پێدڤى ب گەنجەکى یە ژلایێ هزرى و شیانێت لەشى و یێ بەرهەڤ بیت. ئاها ل وێ دەمێ دەمى وەلات تووشى قەیرانەکا دى بیت قەیرانا نەبوونا گەنجان و دیسان وەلاتێت خودان پلانێت استراتیجى دبیت کارتێکرن ب شێوەیەکێ نەراستەخۆ ل سەر ببیت و دیسان جڤاک ژى ڤێ کارتێکرنێ رزگارنابیت دەمێ ژ ئەگەرێ نەبوونا دەرفەت و دەلیڤێت کارکرنێ دبیتە سەدەمێ لاواز و بێ هیزبوونا پەیوەندیێت جڤاکى و کۆمەلایەتى و زیدەبوونا رێژا کریارێت نەشارستانى و کرێت وەکى کریارا دزیکرنێ (السرقە) و زێدەبوونا رێژا تاوانان، ب ڤی رەنگى رویێ جڤاکى کرێت و نەشرین دبیت.

٣- ژلایەنێ ئابورى و دارایى: ئەو دابرینا دناڤبەرا گەنجى و کارى دروست بیت و یا دۆم درێژ بیت و بۆ ماوەیەکێ درێژ بێ کار بمینیت، دکەڤتە دبن کارتیکرنەک و فشارەکا دەروونى دا، سەرەنجام کاریگەریێ ل سەر شیانێت وى یێت تاکەسى و هەمان دەم دا ڤەگەراندنا وى بۆ بارێ وى یێ سروشتى ب زەحمەت دکەڤیت. چونکە دەمێ دەلیڤا ب دەست خستنا کارى کێم و زەحمەت دکەڤیت بۆ گەنجێن ژ کارکەفتى، دبیت مەترسییەکا دى سەرهلددەت، ئەوژى ژلایێ هێزا لەشى و شیانێت کەسۆکى و هزروبیرێن کارى تووشى ژ کارکەفتنا ب یەکجارى یان پەککەفتى دهێنە هژمارتن. ژبەر ڤێ یەکێ ڤەگەراندنا ب زەحمەت دکەڤیت، دیسان کاریگەریەکا نیگەتیف یا ئابوورى ل سەر وەلاتى هەیە و کارتیکرنێ ل سەر وەلاتى دکەت. چونکە دگەل زیدەبوونا دیاردا بێکاریێ و کێمبوونا دەرفەت یان دەلیڤێن کارى راستەوخۆ کارتێکرنا خۆ ل سەر کێمبوونا یان نەهیلان وان دەرگەهێت یان ژێدەرێت داهاتى و دروستبوونا (کساد) و نەبوونا هێزا کرینێ (القدرة الشرائیة) ئەڤ چەندە هەمى کارتێکرنا خوە ل سەر ئابوورێ وەلاتى دکەت.

٤- لایەنێ ساخلەمی: ب سەدەمێ نەبوونا باوەریێ و ئۆمیدێن گەنجان ژبۆ ب دەستخستنا دەلیڤێت کارى دەست دانا بەشەک ژ هیڤى و ئارمانجێت بۆ خوە داناین و ب پەیداکرنا  بەشەک ژ پێدڤی یێت خۆ یێت سەرەکى یێت تاکەکەسى و هەول ددەن کار ل سەر بکەن و کار بۆ بکەن. لێ ژ دەستدانا باوەریا وان ب وان خوە دبیتە سەدەمێ بێ هیڤێ بوون و ب تنێبوونێ ب بەرزەکرن یان وونداکرنا سەرچاوە یان ژێدەرى داهاتى گەنجى دکەتە دقوناغەکا دى دا ئەو ژى قوناغا نەمان یان ژ دەستدانا باوەرى بخۆ بوونێ نێرینا وێ ژ بۆ ژیانێ نیگەتیفە. ژبۆ وەلاتێ مە یێ کو دقوناغا ئاڤەدانکرن و تێپەراندن و دەربازکرنا قوناغێت سەخت یێت سیاسى و ئابورى دا. دهەمان دەمدا ل هەمبەر دەربازکرنا وان هەڤرکى و ململانێ یێت سیاسى و ل کارکرن ژبۆ ئارمانجێت مێژوویى، ژ هەر وەلاتى پتر مە پیدڤێ ب پلانەکا ساخلەم و سەرەمیانە هەر ژبۆ ئاڤاکرن و پێگەهاندنا گەنجەکێ ساخلەم و رەوشەنبیرو پرى سەربور و ئامادە هەیە. کاکلکا خالا من دڤێت بێژم ژبۆ گەهشتنا مە ب ئاوات و ئارمانجێت مە یێت ستراتیجى دڤێت ژهەموو لایەکى ڤە کار بۆ بکەین و دبەرهەڤ و ئامادەبین.

(گووتار دەربڕینا بۆچوونا نڤیسکارانە، نەیا سایت و گووتارنامەیا رۆژئارتیکڵ)

Leave a Comment

پۆستی ئەلیکترۆنییەکەت بڵاوناکرێتەوە. خانە پێویستەکان دەستنیشانکراون بە *

Scroll to Top