ئەگەر تۆ پرسیارا هەر تاکەکی بکەی ژ هەر وەڵاتەکی و بێژی تە سەربەخۆ دڤێت؟ بێ دوودلی دێ بێژیت، بەلێ. ئەز دگەل سەربەخۆیێ دامە و نموونەیێن وەڵاتان زۆرن کو شۆرەش ئەنجامداینە پێخەمەت دەستخستنا سەربەخۆیێ و هەتا ئەڤ سەربەخۆیە بەرهەمهاتیە، خوینا سەدان هزاران کەسان رژیایە. دهەمان دەمدا تۆ پرسیار ژ هەر تاکەکی بکەی وبێژی تە دەولەتەکا سەربەخۆ دڤێت بێی هەبوونا دادپەروەریێ؟ بێ دوودلی دێ بێژیت نەخێر. چونکی دەمێ ئەڤ خەلکە داخازا سەربەخۆیێ دکەت ژبەر نەدادپەروەریەکێ یە کو دڤێت خۆ ژ ڤێ ستەمکاری و نەیەکسانیێ رزگار بکەت. ئەویش ب وێ رێکێ کو خۆ ب خۆ دەسەڵاتێ بگرنەدەست و دادپەروەریێ بەڵاڤ بکەن. کێشا مەزن نەبوونا دادپەروەریێ یە ژ کەڤن هەتا نوکە. چەند نموونەیێن زیندی ل سەر هەنە، ژ وان ل سەردەمێ پێخەمبەران موسا، عیسا و محەممەد (سڵاڤێن خودێ ل سەر وان بن)، ئێک ژ وان فەرمانێن کو ل خەلک و دەسەڵاتی کریە کو دادپەروەر بن و پەیاما هەمی ئایینان ئەڤ ل خۆ گرتیە. وان بەحسێ سەربەخۆیێ نەکریە. چونکی زانا و نەزان و کچکە و مەزن هەمیان دەرەجە ئێک چاڤ ل دادپەروەریێ یە. نوکە ژ چەند وەڵاتان ئەڤ کێشێن دهێن رویدان ژ بەر نەبوونا دادپەروەریێ یە. هەرچەندە سەربەخۆنە وەکی سوریا، یەمەن، عێراق، لیبیا و…. هاوڵاتی نەفرەتا هەر تشتەکێ دکەن و خەونا بۆ ژیانەکا وەکی کەتەلۆنیا دبینن ناڤا ئیسپانیادا.
هەر ژبەر هندێ سەدان هزار کەس بەرەڤ وەڵاتێن بیانی دچن و دبن پەنابەر. ئەڤ کەس سوپاسدارن ئەگەر قەبیل بکەن. وەڵاتەکێ وەکی چین و هندستان کو ژمارا ئاکنجیێن وێ نزیکی سێیەکا جیهانە، بەلێ یاسا سەروەرە و هەر کەس هەست ب هەبوونا دادپەروەریێ دکەت. ژ بەر هندێ کێمترین کێشە ناڤدا هەنە و چ نەتەوە و ئاین و دەڤەرەک بەحسێ سەربەخۆیێ ناکەن. کەواتە ڤێرە بۆ مە دیار دبیت دادپەروەری، ئەوجا سەربەخۆیی. چونکی هەر وەڵاتەکێ دادپەروەری نەبیت. ئەو سەربەخۆی چ تامەک نینە و هەبوون و نەبونا وێ وەکی ئێکە. ئەو سەربەخویا خزمەتا کەسانەکێ کێم دکەت، ئەڤ کەسێن حوکم دکەن و کەسێن نە هەژی بن، مللەتی ژ مللەتێ خۆ حساب نەکەن. ب تنێ هزرا کورسی و بازرگانیا خۆ دا بن، حالێ مللەتی رۆژ ب رۆژ بەرەڤ نەخۆشی بچیت ژ بەر دەسەڵاتێ. هەر رۆژ زوڵم و زۆرداری ل کەسانەکێ بهێت کرن و کەس نەبیت لێپیچینێ بکەت. هەبوونا ڤێ دەوڵەتا سەربەخۆ نە یا گرنگە. هەر گونەهە مرۆڤ خەباتێ بۆ سەربەخۆیەکێ بکەت کو کەسێن دیکتاتۆر رێڤەببەن، بیر نەکەین زوڵم هەر زوڵمە چ برایەک ل تە بکەتن یان بیانیەک ل تە بکەت.
نوکە ل کوردستانێ دەمێ بەحسی سەربەخۆیێ دهێت کرن، چ کەسەکێ کورد بیت دژی ڤێ یەکێ نییە. ب تنێ ژمارەک نەبیت ژ بۆی بەرژەوەندیێن خۆ پشتگیری ناکەن یان دژاتیێ دێ کەن. بەلێ هەمی جەماوەر دژی زۆرداری و نەیەکسانیە. هندە مللەت تێهناتیا دادپەروەرییە نیڤا ژ وێ تێهناتیا سەربەخۆێ نییە و ئەڤە راستیەکە. ئەگەر دهەر وەڵاتەکێ دا یاسا سەروەر بیت و چ کەس یاسایێ بلندتر نەبیت، دێ دادپەروەری بەرپا بیت. بەس مخابن یاسا ب تنێ چینەکا دەست نیشان کری دگریتن و کەسانەک هەر یاسایێ ب چ حساب ناکەن. چەندین نموونە هەنە کو کەسانەکێ تاوانێن مەزن ئەنجام دانە و گەهشتیە کوشتنێ. بەلێ نەچووینە بەر دەرگەهێ، کەسانەکێ ل سەر بیر و بۆچوونێن ئازاد رێگری لێ هاتیە گرتن و تۆمەتێن بێ بەڵگە داینە پاڵ و دایە دادگەهێ و سزایەکێ قورس بۆ هاتیە بڕین یان هەر هاتیە بەرزەکرن.
دڤێت ئێکەم پێنگاڤا هەر باژێرەکێ یان دەڤەرەکێ یان ویلایەتەکێ یان هەرێمەکێ دادپەروەری بەڵاڤە ببیت. ئەگەر نە دێ تەمەنێ وێ کورت بیت. ئەگەر دناڤا وەڵاتەکێ دا نەدادپەروەری هەبیت و مافێن نەتەوە و ئاینان هاتن بەرزەکرن یان هەر جوداکاریەک هەبیت، ئەڤە دناڤا پروگرامێ دەسەڵاتێ دا هات چەسپاندن، و دەسەڵات سەر ڤێ یا بەردەوام بیت، دێ هزر جودابینێ دا هێت کرن بۆ هندێ ڤێ سەربەخۆیێ دا بگەهن مافێن خو. ئەگەر مللەت بزانیت دسەربەخوێ دا دێ هەر زۆرداری هەبیت، رەنگە هەر ڤێ خەباتێ نەکێشن. چونکی پێناڤ دادپەروەریێ شەڕێ سەربەخۆیێ دکەن.
(گووتار دەربڕینا بۆچوونا نڤیسکارانە، نەیا سایت و گووتارنامەیا رۆژئارتیکڵ)