رۆژا 25 نۆڤەمبەرێ ل جیهانێ ب رۆژا بەرهنگاریا توندوتیژیا هەمبەر ژنان هاتییە دەست نیشانکرن ژبال نەتەوێن هەڤگرتى ڤە، ب بریارا هەژمارە (54/134). ئەڤ گاڤە ژى پشتى وێ رویدانێ دهێت کو سالا 1960 دڤێ رۆژێ دا ل کۆمارا دۆمینیکان ژ ژبال حوکمداریا سەربازى یا دیکتاتۆریا ڤێ کومارێ 3 خوشک ب ناڤێن (پاتریا، مینیرفا و ماریا تیریزا میرابال) دهێنە رەڤاندن، دەستدرێژیا سێکسى ل سەر وان تێتەکرن، ب رەنگەکێ دڕندانە دهێنە ئەشکەنجەدان و پاشی دهێنە کوشتن. پشتى ڤێ ل سەرانسەرى جیهانێ سالانە ل ڤێ رۆژێ بزاڤێن جۆرا و جۆر مینا سمینار، خۆپیشاندان و نەرازیبوون ل دۆر (بەرهنگاربوونا توندوتیژیا خێزانێ، پرسا یەکسانیێ، فرەژنى، هەرەشەکرن و بریندارکرن و بازرگانىکرن ب گیانێ ژنێ، ب شوو دانا زارۆیان، نەچارکرنا ژنێ ب خۆسوتاندن، خەندقاندن و شکاندن و بریندارکرنا هەستێ ژنێ… هتد) دهێنە ل دارخستن.
هەڵبەت سەربارى وێ ئێکێ کو ل جڤاک و کۆمەلگەهێ مە یێ کوردى، ژنێ رێز و روومەتیا خۆ هەیە و هەردەم دگەل زەلامى تەمامکەرێن هەڤدوو بوینە. لێ دڤێت پتر گیانێ رێزگرتن، لێبوورین و هەڤدوو قەبولکرنێ ل جەم تاکێن جڤاکى بهێز بیت. هەروەها رێک ل توندى و تونکاریێن ل هەمبەر خێزانێ ب هەمى ئاوایان بهێنەگرتن. دیارە ژی کو توندوتیژى بەرامبەر ئافرەتا کورد ب درێژاهیا دیروکێ هەبوویە، هەتا گەهشتییە قوناغا ئەنفالان. دیسان هاتنا داعش گەلەک توندوتیژى بەرامبەر ژنێن ئێزدى و دەشتا نەینەوا هاتەکرن. کرین، فروتن و زۆریا سێکسى دگەل هاتەکرن.
ل گۆر راگەهاندنا رێڤەبەریا گشتى یا توندوتیژیا دژى ئافرەتان ل هەرێما کوردستانێ، کو ئامارا 9 هەیڤێن دەستپێکێ یێن ئەڤ سالە بەلاڤکرینە. تێدا هاتیە “دڤان 9 هەیڤان دا 37 ژن هاتینە کوشتن، 54 خۆ کوشتینە، 90 ژنان خوە یا سۆتى و دەستدرێژیا سێکسى ژى ل سەر 87 ژنان هاتییەکرن.” د ئامارا ڤێ رێبەریێ دا خویا ژی دبیت کو د 9 هەیڤاندا 7 هزار و 192 سکالا ژلایێ ژنان دژى توندوتیژیا ل هەمبەر وان هاتیەکرن هاتینە تۆمارکرن. ئەڤ چەندە ژى رێژەکا مەترسیدارە.” ئاشکرایە ژى کو سالانە ژبال حکومەتا هەرێما کوردستانێ، هەوا نشتیمانیا بەرهنگاربوونا توندوتیژیا دژى ژنان بۆ دەمێ چەند هەڤتیان تێتە راگەهاندن. د ئەڤ سالەدا ژى ل رێورسمێن راگەهاندنا هەلمەتا بەرەنگاربوونا توندوتیژیا دژى ژنان ل 25/11/2018 رێزدار نێچیرڤان بارزانى سەروکێ حکومەتا هەرێما کوردستانێ دا دیارکرن: “ل هەرێما کوردستانێ رێک هاتییە خۆشکرن رەگەزێ مێ د هەموو واراندا بهێتە پێش و رۆلێ خوە ببینیت” و گوتژى “تا سەر هەستى دگەل بەرهەنگاربوونا زولمێ داینە..”
ئەگەر وەکو ئاماژە گرنگترین وان خالان بدەینە خۆیاکرن کو زەلام توندوتیژیێ ل هەمبەر ژنێ بکار تینن، ب دیتنا من بۆ ڤان خالان ڤەدگەریت:-
ـ نزمیا ئاستێ خواندنێ و تێگەهێ ئایینى.
ـ قەیرانا ئابوورى و کێمبوونا داهاتى.
ـ زۆریا تاکێن خێزانى و بێکارى.
ـ جیاوازیا مالباتا ئافرەتێ و زەلامى، ئەفجا ئەڤ جوداهییە یا جڤاکى بیت یان ئابوورى یان ژى جهێ کارکرنێ.
ـ هەبوونا گرفتان ل پەیوەندیێن هەڤژینیێ دا دناڤبەرا ژن و زەلامان.
ـ بڕیاردانا تاک ئالیانە دناڤبەرا زەلام و ئافرەتێ ل دۆر پرسێن مال.
ـ زۆریا یاسایێن وەلاتێن پاشکەڤتى.
ـ داب و نەریتان ژى رۆلێ خۆیێ نەرێنى گێرایە.
ـ ب کارئینانا ئامێرێن پەیوەندیکرنێ و تۆڕێن جڤاکى ب رەنگەکێ نەباش.
لەوما ب فەر دبینم کو کەرتێ پەروەردێ رۆلێ خۆ بگێریت و گۆڕانکاریان د سیستەمێ خۆدا بکەت و گرنگیەکا باش ب دادپەروەرى، یەکسانى، مافێ مرۆڤى و رێزگرتنێ بدەت. هەروەها مامۆستایێن بەرێزێن ئایینى و گوتاربێژ رۆلێ خۆ بگێرن دڤى بیاڤى دا. هەروەها ب ئێکجارى چەک بهێتە قەدەغەکرن بۆ کەسێن سڤیل، چاڤدێریا تۆڕێن جڤاکى بهێتەکرن، پۆستێن هاندانا توندوتیژیێ ب هەمى رەنگان بهێنە قەدەغەکرن، رێکخراوێن جڤاکێ سڤیل و ئافرەتان پتر و ئەکتیڤتر کاربکەن. هەروەها کوشتنا ژنێ ل ژێر هەر ئەگەرەکێ بیت، دڤێت بکوژ بهێتە سزادان و ئەو تاوان وەکو هەمى تاوانێن کوشتنێ بهێتەدانان. گەلەک جاران دهندەک بواراندا پشتى ژن دهێتە کوشتن ب ئەگەرێ پێک هاتنا هۆزایەتى (سولحا عەشایرى) تاوانبار دهێتە ئازادکرن. دڤان جۆرە بواراندا یاسا ب تنێ دروشم دمینیت. سەربارى کو هەژمارەکا یاسایان هاتینە دەرئێخستن بۆ بەرژەوەندیا ژنێ. لێ دڤێت هژمارەک ژ وان یاسایان ژى بهێنە راستڤەکرن بۆ بەرژەوەندا ئافرەتێ، پاراستنا کەسایەتى و ماف و رۆلداریا وێ دنێڤ جڤاک و گەلێ خۆدا.
(گووتار دەربڕینا بۆچوونا نڤیسکارانە، نەیا سایت و گووتارنامەیا رۆژئارتیکڵ)