ویلایەتێن یەکگرتیێن ئەمریکا و کۆریا باکوور دوو دەولەتێن “نەیارن” کو گەلەك ناکۆكی و هەڤدژی دناڤبەرا واندا هەنە؛ سیستەم، یاسا، باوەری، هزرکرن، رەفتار، جڤاك، کولتوور، نفش و … گەلەك تشتێن وان دجودانە. ئەم دشێین بێژین کێمترین خالێن هەڤبەش دناڤبەرا واندا هەنە. دبیت یا ژ هەمیان مەزنتر و دیارتر ئەو بیت کو ناڤێ دەولەتێ ل سەر وان هەردوویانە. لێ گەلەك جاران دەسەڵاتدارێن یەك ژ ڤان دەولەتان یان یێن هەردوویان، هەوڵددەن هەمی خالێن ناکۆك کو د سەرەکی و بنگەهینن بدەنە لایەکی و مفای ژ وان چەند خالێن کێمێن هەڤبەش وەربگرن بۆ ئەنجامدانا دانوستاندنان. هەروەسا گەلەك دەولەت، سازی و کەس ژی ڤێ دکەن دا ئالۆزی و ناکۆکیێن وان کوورتر نەبن.
لێ مخابن ئەڤ چەندە ل وەڵاتێ مە بەرەڤاژییە. ب تایبەت ل سەر ئاستێ دەسەڵاتێ و ب تایبەتیتر دناڤبەرا پارتی دیموکراتی کوردستان و یەکێتی نیشتیمانی کوردستاندا کو دوو لایەنێن سەرەکیێن پێکهێنەرێن حکوومەتێنە. چاڤ و فوکسا ڤان هەردوویان ل سەر چەند خالێن گەلەك کێم و لاوەکی یێن ناکۆكە. هەمی خالێن هەڤبەشێن سەرەکی و بنگەهین ژی وەك؛ دیرۆك، خەبات، پرۆگرام، ئارمانج، سیستەم، یاسا، جڤاك، نەتەوە، کولتوور، نفش و … داینە لایەکی. لەوما رۆژ بۆ رۆژ ناکۆکی دهەمی واراندا کوورتر دبن. دئەنجامدا رەوشا تاك، جڤاك و وەڵاتی ب گشتی ئالۆزتر دبیت. واتە گونەهبارێن سەرەکی ئەڤ هەردوو پارتییەنە و یێن سوودمەند تیرۆرستن. چارەسەری ژی تنێ ئەوە (پارتی) و (یەکێتی) چاڤێن خوە ڤەکەن دا خالێن هەڤبەش ببینن.