ل عیراقێ هەڤرەکیەکا بەردەوام دناڤبەرا سنە و شیعە و کوردان دا یا هەی، ژبلی هەبوونا گەلەک کەمینێن دی ێن ئۆلی و نەتەوەی و زمانی کو هەردەم ژئەنجامێ وێ هەڤرەکیێ مافێ وان کەمینان دهێتە خوارن و بن پێ کرن. گەلەک رێکخراو و پارتێن شیعی ل عیراقێ یێن هەین کو ب کارێن تیرۆری و ب کارئینانا توندوتیژیێ و خولقاندنا تایفیەتێ دهێن ل قەلمدان وەکی تەیارێ سەدری و جێشا مەهدی کو (مقتدی صدر) سەرۆکاتیا وێ ب ستۆیێ خۆڤە گرتییە، یان ئەنجوومەنا بلند یا شۆرەشا ئیسلامی کو گەلەک رێکخراوێن تیرۆری بخۆڤە دگریت وەکی (حزب الله) و (عصائب اهل الحق) یا کو ژ تەیارێ سەدری جودابووی و… هتد. هەروەسا ل بەرامبەر واندا گەلەک هێزێن چەکدار یێن سنە مەزهەب ل عیراقێ هەینە کو کارێ وان ژی تەکفیرکرن و کوشتن و رەتکرنا بەرامبەرە وەکی (جماعة التوحید و الجهاد) کو (ابو مصعب الزرقاوي) سەرۆکێ وێیە و هەڤکاری و پشتڤەنیا خۆ بۆ رێکخراوا (قاعدة) یا (اسامة بن لادن) دابوو خویاکرن ئەوا کو کارێن تیرۆری ژ کوشتن و پەقینا بارهەلگران ل پارێزگەهێن عیراقێ ئەنجام ددان. هەروەسا (جیش انصار السنة) کو ژلایێ جماعەتێن کوردی یێن سەلەفی وەهابی هاتبوو دامەزراندن و ژ دەسپێکا جهگرتنا خۆ ل کوردستانێ دەست ب پەقین و سۆتنا جهێن لایەنێن کوردی یێن هزرێن وان جودای بیرورا وان کرن. هێزێن ناڤهاتی هەر ئێک ژ وان ب ئایدلۆجیەک جێواز و ب کارئینانا ئاینی بۆ مەرمێن خۆ دڤیان بگەهنە دەستهەلاتێ، لەوما دبێژن کو علمانیەت باشترین چارەسەریا بۆ عیراقێ علمانیەت یان سیکۆلاریزم ئانکۆ جوداکرنا ئاینی ژ دەستهەلاتا سیاسی. ل بەرامبەر دا علمانیەت نە دژی چ ئاینەکی یە و چ تشتان فەرز ناکەت ل سەر کەسی.
رەهـ و ریشالێن علمانیەتێ ڤەدگەرنە فەلسەفا یونانی یا کەڤن. وەک نموونە سێ جۆرێن دەولەتا هەینە ل سەرانسەری جیهانی ئەوژی دەولەتا تیوکراتی یان یا ئاینی وەکی دەولەتا عباسی یان عوسمانی یان داعش یان سعودی یا ئەڤرۆ. جۆرێ دوویێ دەولەتا ئیلحادی وەکی ئێکەتیا سۆڤیەتی یا کەڤن یان کوریا باکوور یا ئەڤرۆ هەتا رادەیەکی، دەولەتا سیێ یا علمانی یە کو دگەل چ ئاینەکی نینە و دبەرامبەر دا دژی چ ئاینەکی ژی نینە و مافێ هەمی هەڤوەلاتیان دچارچۆڤێ یاسایێ دا دپارێزێت بێ جوداهی وەکی دەولەتێن ئۆرپی و ئەمریکا و کەندا. ل ڤێری پرسیارا جەوهەری ئەوە چما علمانیەت هاتە دهەبوونێ دا یان ئەگەرێن سەرهلدانا علمانیەتێ چ بوون. بەری کو دەولەتا علمانی بهێتە دهەبوونێ دا دەولەتا تیوکراتی هەبوو و ژ گرنگترین ئەگەرێن سەرهلدانا وێ ئەڤە بوون ئێک. دادگەها تفتیش (محاكمة تفتیش) کو زمانی کەسانێن جودای بیرورا خۆ دبڕین، دووەم (صكوك الغفران) بوو کو بازار ب بهەشت و جەهنەمێ دکرن. ئەگەرێ سیێ یێ سەرهلدانا علمانیەتێ ئەوبوو کو هندەک دهاتن و بناڤێ خوەدێ دئاخفتن و خۆ ب نینەرێن خوەدێ ناڤدکرن وەکی (ولایة الفقيه) یا ئەڤرۆ و…هتد. ژبلی علمانیەتێ چ تشتێن دی رەوشا عیراقێ ئارام ناکن، ژبەر کو د عیراقێ دا گەلک ئۆل و مەزهەب و نەتەوەێن جودا هەینە ژوانە ژی کو رێژە بسلمانان 95%یە بەلێ پا بسلمان هەمی ژی هەڤرەکن دناڤبەرا خۆدا ژئەگەرێ هەبوونا کۆمەکا مەزهەبێن جودا کو هەرئێک یێ دن رەت دکەت و بیرورا وی جیوازا ژ یێ دی. هەروەسا مەسیحیەت ب هەمان شیوە و هەموو ئۆلێن دی ژی لەورا ب دیتنە من علمانیەت باشترین چارەسەریا بۆ رەوشا عیراقێ یا ئەڤرۆ و هەموو جیهانێ ژی.
(گووتار دەربڕینا بۆچوونا نڤیسکارانە، نەیا سایت و گووتارنامەیا رۆژئارتیکڵ)