وەکی دیار هەر وەڵاتەک خودان یاسایێن تایبەتە ب خوە، ئەڤ یاسایە دهێت دانان بۆ هەمی تاکێن وەڵاتی وەکی ئێک جێبەجێ دبیت بێ جوداهی. ب هەبوونا یاسایێ سنورەک دهێت دانان بۆ هندێ خەلکەک سنوران ل دویڤ حەز و ئارەزویێن خوە نەبەزینت، چ کەسەک ژ یاسایێ بلندتر نییە، بەلکی یاسا ژ هەمیان بلندترە. دڤێت هەر ل سەر ئاستێ تاکە کەسی هەتا دگەهیتە عەشیرەت و لایەنێن سیاسی و دەسەڵات رێزێ لێ بگرن. یاسا دهێت دانان بۆ چارەسەریا هەر کێشەکا ناڤا کۆمەڵگەهی بۆ هندێ یەکسانی و دادپەروەری هەبیت، هەر کەسێ ناکۆک رێکا دادگەهێ بگەهیت مافێ خوە. دڤێت یاسا و بریار بهێت دەرکرن ل دویڤ ژینگەهێ هەر وەڵاتەکێ، دڤێت جێ و دەم بهێت رەچاڤ کرن. بۆ نموونە رۆژهەڵاتا ناڤین گشتی ژینگەهەکێ جودا هەیە ژ ئەورۆپا، تێگەهشتن و پەروەردە و کولتوورێ خەلکی جودایە. عێراق ب گشتی و کوردستان کو بەشەکە ژێ وەڵاتەکێ عەشائیری پێکهاتیە. یا خراب و مەترسی لێرە ئەوە کو دەمارگیریا عەشائیری رۆژ ب رۆژ بەرەڤ زێدەبوونە. وەکی چەوا دەمارگیریا ناڤچەگەری و حزبی و نەتەوەیی هەیە، ئەنجامێ وێ دەرکەفتنا کەرب و کین و دووبەرەکی یە. هەر کەس خوە و عەشیرەتا خوە پیرۆزتر دزانیت ژ عەشیرەتا دیکە. زۆر جار دەمێ کێشەکێ کەسانەک دێ بریارێ سەر کەسەکێ دی دەت و بەرگریێ ژ ناحەقیێ دکەت، بێ بەرێخودانا راستی و نەراستیا مرۆڤی و بێ هەڵسنگاندنا مرۆڤی سەر کریارێن وی نەک سەر ناڤ و نازناڤێ وی کە ب تنێ ئەڤ پاشگرە بۆ ناسینا هەڤدوو و نەزێدەتر. ئەڤێ وەکریە کو پەیوەندیێن کۆمەڵایەتی تا ئاستەکێ خراب تێک بچن.
زۆر جار نەبوونا یاسایەک یان نەجێبەجێکرنا یاسا و بریارێن وێ کێشە دروست کریە، رویدانێن مەزنتر دویڤ دا هاتینە کو کۆنترۆلکرنا وێ زەحمەتە، تایبەت دەمێ کەسێ مافخاری هەست دکەت مافێ وی وەکی پێتڤی دەست نەهاتیە. ئاها ڤێرە لادان یاسایێ دەردکەڤیت، کەسەکە خوە ل هیڤیا دادگەهێ ناگریت، زۆر جار ڤێرە دەستێ عەشائیری پتر دیاردبیت ئەویش خزم و کەسێن عەشیرەتێ رادبن ب تۆڵڤەکرنێ دژی لایەنێ بەرامبەر خوە ئەگەر تاوانبارێ سەرەکی نەبیت، ژبەر هندێ زۆر جار باب و برا و خزمێن نزیک دبن قوربانی، زۆر جار خەلک ب دەستێ خوە دێ داخازا مافێ خوە کەت کو بستینت یان تۆڵێ ڤەکەت. ئەڤەش نەچارەسەریە بەلکی ب ڤێ دێ کێشە مەزنتر بیت و دێ بیتە دارستان کو هەر کەس ب حەزا خوە پەلەمارا کەسەکێ بدەت. یا هەمیێ خرابتر زۆربەیا جارا کەسێن بێ گونەه دبن قوربان و کەسێ تاوانبار خلاس دبیت، ب ڤێ رەفتاری وەکی بەرێ دێ بیتە رۆژ رۆژا کەسێن ب هێز چونکی رۆلێ حکومەت و دادگەهێ دیار نامینت، یان دشێین بێژین بریارا عەشیرەتێ جهێ بریارێن دادگەهێ دگریت. ئەڤە تایبەت مەسەلێن تاوانێن مەزن وەکی کوشتنێ دیارن کە هێدی هێدی بەرەڤ زێدەبوون دایە. ئەڤە مەترسیەکا مەزنە ناڤا وەڵاتی هەیە کە وەڵات بەرەڤ پاشڤە دچیت هەمی لایەنان. وەڵات دبیت وەڵاتەکێ فاشل و پری کێشەیێن بێ چارەسەر.
ڤان چەند رۆژێن بوری ناڤا هەرێما کوردستانێ دەهان حالەتێن مەترسی یێت کوشتنێ درووست بینە. زۆر ژ وان حالەتا سەر تشتەکێ زۆر بچویک بووە یان حالەتێ تۆڵڤەکرن رێکا عەشائیری زێدەبوون دایە، ڤێرە خەلکەک لاوازیا رۆلێ حکومەتێ دەرفەت دبینن کو ب ساناهی دەست درێژی بکەن سەر بەرامبەر ژ بەر هندێ ئەڤە ئەنجامە بەرهەم دهێت، ئەرکێ حکومەتە کار بکەت بۆ کێمکرنا تاوانان و تاوانبارێ راستەقینە بدەت دادگەهێ و سزایەکی هەژی سزا بدەت ئەڤرۆدا دەرخستن و جێبەجێکرنا بریارا سێدارەدان بۆ کەسێن بکوژ باشترین چارەسەرە ژ دوو لایاڤە مفا هەیە، ئێک: دێ تاوانبار گەهیت مافێ خوە نە زێدەتر و نە کێمتر ب هەمان وی سزایێ ئەنجام دایی، ب ڤێ دێ مالباتا غەدر لێ کری بێ دەنگ و رازی بیت، هەر کەس دێ ل هیڤیا یاسایێ بیت ب ڤێ دوژمنداری دروست نابیت. دوو: دێ تاوانێن ناڤا کۆمەڵگەهی بەرەڤ کێمتر چن، دیسان دەستێ عەشائیری و کەسێن ب هێز بەرەڤ پاشڤە چیت ژ ترسا یاسایێ، چونکی ئەڤ کەسێ بکوژ دێ بیت وانەک بۆ هندێ کەسێ دی ب ساناهی دەست درێژ نەکەت بۆ کوشتنا خەلکی.
(گووتار دەربڕینا بۆچوونا نڤیسکارانە، نەیا سایت و گووتارنامەیا رۆژئارتیکڵ)