ئەڤرۆکە زور بابەت دئێنە ئازراندن و بەحس کرن و کێشان و ڤەکێشانەکا مەزن ل سەر دئێتە کرن. ژوان بابەتا سەرهلدانا هزرا ئیسلاما سیاسى ل رۆژهەلاتا ناوەراست و ل کورستانێ ب گشتى. پشتى دروستبوونا ژمارەک ژ پارت و لایەن و تەیارێن ئیسلامى ل جیهانێ ب گشتى و ل رۆژهەلاتا ناوەراست و کوردستانێ ب تایبەت، بوویە جهێ سەرسۆرمانێ و نیگەرانیێ ل دەڤ نڤیسەرو زانایێت ئاینى و شرۆڤەکارێن سیاسى. چونکە دگەل سەرهلدنا هزرا ئیسلاما سیاسى پتریا کەسانێن شارەزا و پسپۆر دبوارێ ئاینى و شرۆڤەکارێن سیاسى ل جیهانا عەرەبى و ل جیهانا ئیسلامى دا دژایەتیا ڤێ سەرهلدان و دروستبوونا ڤێ بیرۆکێ دکر و چەندین ئاماژێن هۆشیارکرنێ داینێ. چونکە پێشبینیا سەرنەکەفتنا ڤان تەیارو لایەنێن ئیسلامى دکر دگەهشتن یان وەرگرتن و مانا وان دچەمکێ دەستهەلاتێ دا. دامەزراندنا جمهۆریا تورکیا ل سالا 1923 هزر و کار ل سەر دروستبوونا ئیسلاما سیاسى هاتە کرن و پێشڤەچوونا هزرا ئیسلاما سیاسى و دامەزراندنا ژمارەیەک ژ فەرمانگە و سەرۆکاتی و رێکخستنا هندەک کارو ئەرکێت دەولەتێ و وەرگرتنا چەمکێ دەستهەلاتێ و کارکرن ل سەر بەرەڤ پێشڤەچوونێت بەردەوام ژ بۆ گەهشتن ب ئارمانجێت خۆ و بنەجهکرن و سەپاندنا هزروبیرێن خۆ یێت توندرەو ل ژێر ناڤێن ئیسلامێ و موکومکرنا پێگەهێ خۆ یێ سیاسى. دەست ب سەر داگرتنا هندەک ژ گروپێت ئیسلامى (الجماعات ئیسلامیە) ل سالا 1997ژلایێ هندەک کەسایەتیێت لەشکەرى و ئاینى یێت ل وەلاتى تورکیا ئێکەمین ئاماژە بوو بۆ شاشیێن وان و هەلویستێن وان یێن لاواز و بەرزە و دەستپێکەک بوو بۆ بێهێزکرنا پێگەها وان یى سیاسى. دەست ب سەرداکرتنا سالا 1960 و دامەزراندنا ئێکەم پارتا ئیسلامى یا سیاسى ب ناڤێ (نظام القومى). ل سالا 1970 ل تورکیا ب ئاشکرایى ب سەرکەفتتنا پارتا دادپەروەرى (العدالة والتنمیة) ب ئەگەرێ شاشیێن پارت و لایەنێت ئیسلامى ل وەلاتێ تورکیا د شێوازێ برێڤەبرنا دەستهەڵاتێ و شاشى و کیماسى د (الرؤیا) واندا و نەبوونا پروگرامەکێ و پرۆژەکێ سەردەمانە ژ بۆ چارەسەرکرنا ئاریشێن مللەتى و خزمەتکرنا وان ب شێوەیەکێ سەرکەفتى و لەزکرن سەپاندنا هزرو بیرێن خۆ یێن توندرەو و ب سەرکەفتن و پێشڤەچوونێت بەردەوام یا پارتا دادپەروەرى (العدالە والتنمیە)، ل سالا 2002 بوونە ئەگەرێن شکەستنا یان نە سەرکەفتنا پارت و تەیارو لایەن و گروپێت ئیسلامى د مانا وان یان بەردەوامیا وان د چەمکێ دەستهەلاتى دا و سەپاندنا هزرێت خۆ یێت توندرەو.
دیسان ئەو روودان و شۆرەشێن بهارا عەرەبى ب تایبەتى ئەو روودانێن ل وەلاتى مسر، تونس و لیبیا پە یدا بووین و هەول و بزاڤێن وان ب گەهشتن ب چارگۆشا ئێکێ، مەرەم ژێ گەهشتنە ب وەرگرتنا گۆپیتکا دەستهەلاتێ. سەرەراى وێ یەکێ کو بوهارا عەرەبى ب دەلیڤەکا مێژوویى ناساندن و بناڤکرن بۆ گەهشتنا وان یان بۆ وەرگرتنا دەستهەلاتى ب هەمان شاشى و هەمان هۆکار کێماسى د (الرؤیا) وان و هەلویستێن وان یێت لاواز بە رزە. دیسان تەمەنێ وان د برێڤەبرنا دەستهەلاتێ زۆر یێ کێم بوو یان گەلەک ل چەمکێ دەستهەلاتێ نەمان ل دیڤ پێشبینیێت وان شرۆڤەکارێن سیاسى ب دریژاهیا مێژوویا ڤان پارت و لایەن و تەیارێن ئیسلامى سەرەراى نەمانا یان تەمەنێ وان یى دەستهەلاتداریێ ل مللەتێ خۆ تووشى مەزنترین سزایێ جەماوەرى یان مللەتێ خۆژى بوون ئەو ژ دەستدانا پێگەها خۆ یى سیاسى و ژ دەستدانا متمانە یان باوەریا خۆ ل دەف بەشەک ژ جەماوەرێ خۆ. دیسان بیرۆکە یان هزرا ئیسلاما سیاسى پشتى سەرهلدانا 1991 ل هەرێما کوردستانێ هاتە دیتن ل قوناغێت سەخت یێت سیاسى یێت کوردستان تێدا دەربازبووى، هێدى هێدى ب رۆلێت جودا ب دوریشمێت جودا جودا هندەک پارت و لایەنێت ئیسلامى جهى پێت خۆ کر و پێکەهێ خۆ یێ سیاسى هێدى هێدى ب هێزتر لێ کر و مفا وەرگرتن ژ هندەک ناکۆکیێن دناڤبەرا هندەک پارتێت دەستهەلاتدار بۆ خۆ ب دەلیڤە دیت ب رۆلێ دادوەرەکى رابیت و خۆ ب ئاشتیخواز و نیشتمانپەروەر ب دەنە نیاسین و تیهنیێت ئاشتى برایەتیێ نە. مفا وەرگرتن ژ ڤێ دەرفەتێ و تێرا هندێ کر تێکەلى دەستهەلاتى ببن و ل چەمکێ دەستهەلاتێ بهێنە دیتن. لێ دیسان هەمان شاشى هەڤدژیا هەلویستێن وان ل قوناغا وەرگرتنا دەستهەلاتێ دا و پێشى وەرگرتنا دەستهەلاتێ و هەڤدژیا پەیرەو و پرۆگرامێ وان یێ سیاسى ل دوو قوناغێت جیاوازدا پێشیا وەرگرتنا دەستهەلاتێ دا و پشتى دەستهەلات پێ هاتیە دان و نە روونى و نە شەفافیەت د هەلویستێت خۆ د پرسێت نەتەوایەتى و سیاسى و خزمەتگوزارى دا. ئەڤە بوونە ئەگەرێ درێژەپیدانا کاروانێ وان شکەستنێت ئێک ل دیف یێت پارت، لایەن و تەیارێن ئیسلامى ب هەمان شێوە. سەرەراى ژ دەستدانا پێگەهێ خۆ یێ سیاسى ب گرانى باجا شاشیێن خۆ و سیاسەتا (غامض) دا. ئەڤجا ئەرێ پارت و لایەنێت ئیسلامى دێ شێن شکەستنا خۆ ساخ کەن؟
(گووتار دەربڕینا بۆچوونا نڤیسکارانە، نەیا سایت و گووتارنامەیا رۆژئارتیکڵ)