وه‌زاره‌تا خواندنا بلند ب ده‌ركرنا بڕیار و رێنمایێن له‌نگه‌ر و نه د وه‌خت و جهێ خوه‌دا، قوتابى تووشى ئێشێن ده‌روونى و سه‌رسۆرمانێ كرن. وه‌رگرتنا قوتابیان ل زانكۆ و په‌یمانگه‌هێن هه‌رێمێ ب رێژەیا 70% بۆ ده‌رچوویێن خۆلا ئێكێ و 30% بۆ یێن خۆلا دوویێ. د ده‌مه‌كى نه گونجایدا بوو و ب باوه‌را من هنده‌ك مه‌ره‌مێن دى ل پشت هه‌نه. بڕیاره‌كه ئێك ژ به‌هانه‌یێن وێ ببت پالپشتیه‌ك بهێز قوتابى ل خۆلا ئێكێ ده‌ربچن و خوه بۆ خۆلا دوویێ نه‌هێلن. ژبه‌ركو تێچوویه‌ك مه‌زن ل تاقیكرنان دهێت مه‌زاختن و مامۆستا رێژه‌یا ده‌رچوونێ یا قوتابیێن وى كێم دهێت. ئه‌وژى بۆ وى ب خرابى ڤه‌دگه‌رت.
هه‌رچه‌نده قوتابى هه‌نه بۆ خوه‌شیا خوه یان هه‌تا سپێدێ مژویلى تۆرێن جڤاكى نه، یان ژ خه‌و رانه‌بینە، یان زەوق نەبوویە بچت و دوو دەمژمێران د هۆلا تاقیكرنانڤه بمینت، لاپه‌را خوه یا سۆما یا (شطب) كرى. لێ باوه‌رم زۆر ژ قوتابیان بابه‌ته‌ك یان دوو بۆ بلندكرنا تێكرا (معدل)ێ خوه بۆ خۆلا دوویێ دهێلان. یان ل خۆلا ئێكێ ژهه‌بوونا ئه‌گه‌رێن جودا نه‌شیایه خوه ب باشى به‌رهه‌ڤبكت و دترست ل تاقیكرنێ نمره‌كا كێم بینت و ببت ئه‌گه‌رێ نزمبوونا تێكرایێ وى و ل چو جهان نه‌هێت وه‌رگرتن، له‌ورا بۆ خۆلا دوویێ هێلاینه. لێ بڕیار چه‌ند یا باش و د به‌رژه‌وه‌ندیا مامۆستا، قوتابى و پرۆسێسا خواندنێ دا بت، ڤیابا پێشوه‌خت قوتابى هاتبان هایداركرن. دا وان ژى ب باشى به‌رهه‌ڤیێن خوه كربان و پاش گونه‌هكربا ستوویێ قوتابى. له‌ورا هزردكم ئه‌ڤ بڕیارا نه دوه‌ختێ خوه‌دا، هنده‌ك ئارمانجێن ڤه‌شارتى ل پشتن: چو هنده كه‌س هه‌بن بڤێن سیسته‌مێ په‌روه‌ردێ ل هه‌رێمێ ژناڤ ببن، یان ئه‌و قوتابیێن وان دڤیان هاتبن هایداركرن كو ل خۆلا ئێكێ ده‌ربچن و ل كۆلیژێن باش بێن وه‌رگرتن سه‌ره‌راى نمرێن وان یێن كێم، یانژى دا رێژه‌یه‌كا باش ژ قوتابیان قه‌ستا زانكۆیێن ئه‌هلى بكن. ژبه‌ركو خودانێ تێكرایێ د هه‌شتێ و نۆتاندا ناچت ل په‌یمانگه‌هێ بخوینت و ئه‌و هه‌مى سالێن زه‌حمه‌تا خوه دبه‌رئاڤێ دا به‌ردت. یا دیاره ژى کو چوونا قوتابیان بۆ وان زانكۆیان د به‌رژه‌وه‌ندیا وان دایه. به‌لكو ژى ئه‌و د هه‌ڤپشك بن.
ب نه‌وه‌رگرتنا قوتابیان ل زانكۆ و په‌یمانگه‌هان، بێ ئومێدیه‌ك مه‌زن ل ده‌ف قوتابیان چێكریه. ئەڤجا ئەڤ قوتابییە دگەل وان قوتابییێن زانكۆ بدوماهى ئیناى، نه‌هاتین دامه‌زراندن و دبێ كارن، قه‌ستا ژ ده‌رڤه دکن و چاره‌نڤیسێ خوه راده‌ستى پاشه‌رۆژه‌كا تارى دكن. ژبه‌ركو شیانێن ئابوورى رێ ب هه‌مى قوتابیان نادن ل زانكۆ و په‌یمانگه‌هێن ئه‌هلى بخوینن. ڤى سیسته‌مێ خه‌له‌ت، سست، خاڤ و چه‌پ قوتابى تۆڕه و بێهیڤى كرینه ژڤێ ده‌ستهه‌لاتێ. ب ڤێ چه‌ندێ پاشه‌رۆژه‌ك تارى ل به‌ندا وان و وه‌لاتى یه. دزانین ژى هندى سیسته‌م یێ به‌ره‌لایى و نه ب رێكوپێك بت و قوتابیێن نموونه به‌رهه‌م نه‌ئینت بۆ خودان پله، پایه و كورسیكێن سه‌خته (مزور) باشه، دا كورسیكێن وان ژبن نه‌هێن كێشان. ژبەرکو ده‌ما زانا، بلیمه‌ت و عاقلدار كه‌تنە ناڤ ملله‌تى، ئێدی زولم، گه‌نده‌لى، به‌ره‌لایى و سه‌رسه‌ریان قه‌بوول ناكن. به‌لكو دێ چاكسازی، دیموكراسى و دادیێ خوازن. ئه‌ڤه‌ژى بۆ وان دێ یا خراب بت. له‌ورا ئه‌وژى چو پویته ب رێكخستن و باشكرنا سیسته‌مێ خواندنێ نادن و حه‌زدكن زانكۆیێن مه بەر‌هه‌مه‌كێ خراب و خاڤ بینن به‌رى!
- مافپه‌روه‌ر
(گووتار دەربڕینا بۆچوونا نڤیسکارانە، نەیا سایت و گووتارنامەیا رۆژئارتیکڵ)